Zastanawiasz się jakie paragrafy powinna zawierać umowa z filmowcem? Obojętne czy nim jesteś, czy jesteś jego klientem, podam Ci kilka gotowców oraz wyjaśnię kluczowe pojęcia przy jej zawieraniu.

Umowa z filmowcem – podstawowe pojęcia

Czym jest umowa?

to forma porozumienia. Do jej zawarcia dochodzi poprzez złożenie zgodnych oświadczeń woli (ustaleń obydwóch stron, co należy do ich obowiązków). Zawiera ją każdy filmowiecdla swojego dobra i najlepiej, jeśli jako taka jest pisemna. Klient też powinien o niej pamiętać. Do wstąpienia w stan związania umową może dojść poprzez podanie ręki, odpisanie na e-maila, skinienie głową, machnięcie ręką, wysłanie płyty z filmem na konkurs, kliknięcie akceptacji regulaminu, stawienie się na planie zdjęciowym, danie kciuka w górę na Facebook’u, założenie konta na YouTube lub nawet samo obejrzenie na nim filmu i oczywiście przez złożenie podpisu pod treścią dokumentu. Istotne jest zinterpretowanie, co dana osoba miała na myśli, więc najlepiej mieć wszystko na piśmie. Umowy zawarte nawet telefonicznie lub ustnie też są ważne, ale potrzebujemy wtedy świadków i dowodów na ich przeprowadzenie. Dlatego najlepiej przenieść ustalenia na wymianę e-maili, a jeszcze lepiej zawrzeć umowę pisemną z podpisami. Dopuszczalna jest forma elektroniczna (szczegóły w Art. 78 Kodeksu cywilnego).

Z kim można zawrzeć umowę?

Niby to oczywiste, ale umowę można zawrzeć z osobą fizyczną, która musi być osobą żywą, mieć określony wieki i nie mieć ograniczonych możliwości działania przez orzeczenie sądu. Określony wiek, czyli powyżej 18-stego roku życia, osoby młodsze potrzebują zgody opiekunów prawnych, czyli najczęściej rodziców. Dzieci między 13-stym, a 18-stym rokiem życia, mają ograniczone zdolności do czynności prawnych. Jeśli mówimy o filmach lepiej od razu zwrócić się do rodziców lub za pomocą młodego człowieka negocjować z nimi warunki umowy. Zgodę należy również uzyskać od opiekunów na wykorzystanie wizerunku osoby nieletniej, nawet w postaci oświadczenia. Najlepiej, jeśli umowa jest podpisana przez obojga rodziców, nie jest to jednak konieczne. Jeśli chodzi o osoby niepełnosprawne, jeśli ich ubezwłasnowolnienie jest całkowite, potrzeba zgody opiekuna przydzielonego przez sąd. Oświadczenia woli mogą służyć również do zmian umów lub ich zakończenia w trakcie wykonywania umowy. Kontraktu można się wyprzeć, jeśli było się pod wpływem alkoholu. Podobnie nie można zawierać umowy np. z narkomanem, gdyż może on stwierdzić, że nie był on tego świadomy będąc pod wpływem środków odurzających.

Autorskie prawa majątkowe

Nie można zawrzeć w umowie wszystkich utworów określonego rodzaju tego samego twórcy, podobnie tych, które mają powstać w przyszłości. Ważne jest też to, że wraz z podarowaniem klientowi pendrive nie jest równoznaczne z przejściem na niego praw majątkowych do filmu. Należy to wszystko zawrzeć w umowie. Podobnie jak to, że umowa licencyjna ma być na wyłączność. Przeniesienie praw majątkowych jest więcej warte niż udzielenie licencji. Jeśli dzięki utworowi coś zarobiono, filmowiec też powinien partycypować w zyskach. Nawet jeśli w umowie napisano, że twórca przenosi wszystkie prawa majątkowe do utworu, twórcy pozostaje uprawnienie do zezwalania na korzystanie z utworów zależnych. W przypadku nabycia scenariusza, nie można na jego podstawie nabyć książki, bez pytania twórcy i zapłacenia mu za to. Można też wyraźnie napisać w umowie, że przeniesienie praw obejmuje także wykonanie zależnego prawa autorskiego.

Umowa z filmowcem – pola eksploatacji, oferta, negocjacje i przetarg.

W przypadku autorskich praw majątkowych i praw do utworu warto określić pola eksploatacji, zaczynając od sformułowania:

Przeniesienie majątkowych praw autorskich do filmu stanowiącego przedmiot niniejszej umowy, następuje bez ograniczenia, co do terytorium, czasu, ilości egzemplarzy, na wszystkich znanych w momencie zawarcia umowy polach eksploatacji, w szczególności:

1. w zakresie utrwalania i zwielokrotniania: wytwarzanie egzemplarzy filmów dowolną techniką, w szczególności techniką zapisu światłoczułego, magnetycznego i cyfrowego, a każdym rodzaju nośnika, z uwzględnieniem wprowadzenia i zapisywana w pamięci komputera;
2. w zakresie obrotu oryginałem filmów lun egzemplarzami, na których filmy utrwalono: wprowadzenie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału lub egzemplarzy. 
3. w zakresie rozpowszechniania filmów w sposób inny niż określony w pkt 2: publiczne wyświetlanie i odtwarzanie; udostępnianie i rozpowszechnianie filmów w Internecie, bez ograniczeń terytorialnych, w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, bez żadnych ograniczeń w tym zakresie; nadawanie i reemitowanie w dowolnej formie w szczególności w sieciach multimedialnych lub telekomunikacyjnych lub innych systemach przekazu (w tym tzw. simulcasting lub webcasting), w sposób niekodowany lub kodowany, w obiegu otwartym lub zamkniętym, w jakiejkolwiek technice, systemie lub formacie, z lub bez możliwości zapisu;
4. wykorzystywanie fragmentów dzieła do celów promocyjnych i reklamy.

Nośniki DVD zostają zastąpione płytami Blu-Ray. Cały czas też po piętach depta nam technologia 3D. Jeśli zaś powstanie jakaś nowa technologia, która nie istniała podczas zawierania umowy z twórcą, należy podpisać aneks z nowym polem eksploatacji.

W umowie warto też dodać zgodę na prawo do rozpowszechniania wizerunku aktora i pola jego eksploatacji.

Filmowcy najczęściej zawierają kontrakty w trybie ofertowym, w ramach negocjacji lub przetargu.

Przy ofercie ważne jest to, że musimy realnie opisać co jesteśmy w stanie wykonać. Zobowiązuje nas ona do zachowania się zgodnie z jej treścią i jeśli kontrahent ją zaakceptuje mamy obowiązek przystąpić do jej wykonania. Oznacza to też, że taką ofertę zanim stanie się umową chcemy bardziej doprecyzować jako filmowcy z kontrahentem. Oferta powinna zawierać chociaż niezbędne i istotne minimum. Jeśli np. filmowiec zobowiązał się, że w danym terminie będzie nagrywał materiał filmowy, nie mógł dotrzeć na plan i nie znalazł zastępstwa, będzie musiał zapłacić odszkodowanie, które z czasem może rosnąć. W swojej ofercie można określić termin do kiedy czeka się na odpowiedź. Po jego upływie oferta wygasa i możemy podejmować kolejne zlecenia. Przyjęcie oferty z zastrzeżeniem zmian lub uzupełnień jej treści, nie oznacza jeszcze zawarcia umowy (Art. 68 Kodeksu cywilnego). Można też wtrącić sformułowanie: zmiany i uzupełnienia nie zmieniające istotnie treści oferty, jeśli chodzi nam o kilka drobnych poprawek np. danych kontaktowych ale nie terminu wykonania umowy. Można wyznaczyć co jest istotne a co nie w umowie oraz poinformować, że wprowadzenie zmian będzie traktowane jako nowa oferta.

Jeśli chodzi o negocjacje, z przepisów wynika, że strony są zobowiązane do wykonania umowy, gdy dojdą do porozumienia, co do wszystkich postanowień, które były negocjowane (Art. 72 paragraf 1 Kodeksu cywilnego). Negocjacje można prowadzić e-mailowo lub nawet w mediach społecznościowych, nie wolno ich jednak ujawniać i trzeba je prowadzić z zamiarem zawarcia umowy.

Przetarg najczęściej prywatny ogłaszają agencje reklamowe.

Umowa z filmowcem, czyli co powinno się w niej zawrzeć?

Oznacz prawidłowo strony umowy

Zamawiającego i Wykonawcę (w tym np. odpis z KRS, kopię pełnomocnictwa jako załączniki do umowy). Podaj również osobę odpowiedzialną za współpracę, jej numer telefonu lub inny sposób kontaktu.

Określ przedmiot umowy

czyli w przypadku filmowca parametry filmu: jego czas trwania, format pliku, sposób przekazania, wielkość budżetu został przekazanego na produkcję (np. użycie drona, dodatkowo płatna muzyka itd.) Określ kto pisze scenariusz, czy dostarcza go klient, czy też twórca filmu, określ na jakich zasadach zostanie on zaakceptowany, byś mógł przystąpić do realizacji filmu. Można się też umówić, że brak jakiegokolwiek odzewu w wyznaczonym terminie, oznacza akceptację. Jeśli zaś przedmiotem umowy jest rejestracja wydarzenia, konferencji lub zawodów należy ustalić i zapisać w umowie: jakie momenty mają być uchwycone, kto ma być na nich pokazany i ile razy (np. pod kątem hierarchii osób w danej instytucji), jakie miejsca mają znaleźć się w filmie i czy należy zwracać szczególną uwagę na logo któregoś ze sponsorów itd.

Podstawowe obowiązki wykonawcy

Przykładowo z umowy powinno wynikać, czy filmowiec ma sam wykonać dzieło, czy może powierzyć część czynności innym podmiotom. Jeśli tak to czy ich wybór podlega lub nie, akceptacji zamawiającego czy wystarczy zgłoszenie tych osób. Za niewykonanie podzlecenia odpowiada wykonawca, który podpisał umowę wedle słów w umowie: za działania i zaniechania podwykonawców, wykonawca odpowiada jak za działania i zaniechania własne. W umowie powinno znaleźć się również zapewnienie filmowca, że żadna z osób, której zostało zlecone przeprowadzenie części prac, nie powierzyła zarządzania swoimi prawami autorskimi żadnej organizacji zbiorowego zarządzania. Warto też określić w umowie ilość dni na planie. Za każdy dodatkowy dzień koszty pokrywa wykonawca. By dobrze je oszacować potrzebny jest dobry scenariusz i lista wymagań klienta.

Podstawowe obowiązki zamawiającego (klienta).

Głównie chodzi tutaj o zawarcie w umowie zagadnień dotyczących współpracy klienta z wykonawcą.Przykładowo dotrzymywania terminów przekazania logotypów, akceptacji scenariusza, czy innych niezbędnych rzeczy. Przedstawiciel klienta powinien uczestniczyć w zdjęciach wtedy, jeśli zamawiający nie miał zastrzeżeń albo nie zgłosił poprawek na bieżąco, filmowiec jest wolny od odpowiedzialności a koszty za ich poprawę powinny być wykonane na koszt klienta. Jeśli film wymaga utrwalenia wizerunku jakichś osób poza aktorami, dobrze jest zrzucić formalności na klienta lub kogoś kto organizuje imprezę lub event (by zawarł to w regulaminie). W przypadku cofnięcia przez kogoś zgody musi być jasne, że filmowiec nie ma obowiązku dokręcenia scen w ramach pierwotnego wynagrodzenia. Zostaje także zwolniony za wpływ takiej okoliczności na artystyczne walory filmu, gdyż zdarza się, że w gotowym filmie trzeba rozmazywać twarze albo zniekształcać głos. Ważne, by klient zobowiązał się do pokrycia wszelkich kosztów, związanych z roszczeniami osób, których wizerunek został utrwalony i rozpowszechniony bez ich zgody. W umowie warto zawrzeć, że takie koszty będą obejmować zadośćuczynienie i odszkodowanie, koszty i opłaty sądowe i podobne, wynagrodzenie pełnomocnika. Podobnie można opisać w umowie elementy dostarczone przez klienta (np. logotyp, scenariusz), które naruszają prawa osób trzecich.

Przebieg wykonania zlecenia

Ważny jest harmonogram prac, deklaracja stron oraz współpracy. Plan powinien zawierać ilość godzin w danym dniu zdjęciowym, jak i poszczególne etapy postprodukcji. Wszelkie zastrzeżenia klienta w trakcie zdjęć powinny być zgłaszane na piśmie, zwłaszcza jeśli chodzi o modyfikacje scenariusza. Warto zapisać też o wyłączeniu odpowiedzialności filmowca za sprawy, na które nie ma wpływu.

Pogoda

Przede wszystkim chodzi o ustalenie terminu oraz terminu alternatywnego, jeśli np. warunki pogodowe będą niesprzyjające. Jeśli mówimy o rejestracji wydarzeń należy w umowie zapisać, że wykonawca będzie działał z należytą starannością, ale nie odpowiada za wpływ warunków atmosferycznych na jakość i walory estetyczne wykonanego dzieła. Najlepiej, jeśli to klient wyznaczy termin. Jeśli zaś wyznaczy go filmowiec dobrze by było, gdyby dodał w umowie, że np. na dwa dni wcześniej będzie sprawdzona prognoza pogoda przez obydwie strony na konkretnym portalu. Jeśli się nie sprawdzi, trzeba będzie wyznaczyć inny termin, ale już bez niczyjej winy. Warto pamiętać, że pogoda to nie siła wyższa.

Muzyka

Przed przystąpieniem do montażu warto zażądać od klienta akceptacji wybranej muzyki. Dobrze jest ustalić w umowie maksymalną ilość propozycji podkładów muzycznych. Najlepiej treść licencji wydrukować i przedstawić ją klientowi. Warto też zamieścić w umowie klauzulę zobowiązującą klienta do pokrycia wszelkich kosztów, jakie mogą obciążyć filmowca w związku z nieuprawnionym korzystaniem z utworu muzycznego. Jeśli chcesz więcej poczytać o licencjach muzycznych zapraszam do artykułu TUTAJ.

Sposób przekazania filmu

Też warto określić w umowie na jakich zasadach film zostanie przekazany. Na jakich nośnikach, w jakich ilościach i okolicznościach.

Termin

Oprócz przekazania dzieła i ewentualnie surowego materiału zdjęciowego, należy ustalić termin, do którego klient może zgłaszać poprawki. Warto zastrzec, że nie mogą one skutkować wykonaniem dodatkowych ujęć na koszt filmowca, o ile zastrzeżenia mogły być zgłoszone podczas realizacji filmu na bieżąco. Podobnie jak ze zmianami treści scenariusza. W umowie trzeba określić, w jakim czasie filmowiec ma dokonać poprawek. Przydadzą się również postanowienia na wypadek, gdyby mimo dokonania poprawek, zamawiający wciąż nie był zadowolony.

Prawa autorskie

Filmowiec nie może obiecać więcej praw do filmu niż sam ma względem jego poszczególnych elementów np. licencjonowanej muzyki. Klient powinien także, zobowiązać się, że pokryje wszelkie koszty, wynikłe z szerszego korzystania z filmu niż pozwala na to licencja. Niezależnie od tego czy prawa do filmu zostaną przeniesione czy też zawrze się umowę licencyjną, filmowiec powinien zagwarantować sobie nieodpłatną i nieograniczoną, w czasie oraz terytorialnie, możliwość wykorzystania fragmentów filmu w celach promocyjnych. Można wskazać, że chodzi o rozpowszechnianie go za pomocą własnej strony internetowej lub wyłącznie do produkcji typu showreel. W umowie licencyjnej na czas określony warto zwrócić uwagę na to jakie uprawnienia chce mieć klient oraz wziąć pod uwagę treść porozumień, zawartych ze współtwórcami. Najlepiej też podpisać ze współtwórcami umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych. O prawach autorskich możesz przeczytać więcej w artykule o podstawowych definicjach prawniczych TUTAJ zaś jeśli zastanawiasz się co lub kogo, gdzie i jak możesz filmować, koniecznie zajrzyj TUTAJ.

Ustalenie wynagrodzenia

Pieniądze dla filmowca są jednym z elementów budżetu. Należy do niego dodać wynagrodzenie aktorów, współtwórców i podmiotów dysponujących prawami do utworów składających się na film. Filmowiec przedstawia klientowi faktury i rachunki, by się z nim rozliczyć.

Klauzule poufności

Umowę kończą zazwyczaj klauzule poufności, nakazujące utrzymanie w tajemnicy informacji, pozyskanych w związku z wykonywaniem umowy. Kontrakt może również zobowiązać do tego podwykonawców i współpracowników. Warto też zapoznać się z zakazem podejmowania działalności konkurencyjnej.

Umowy ze współtwórcami i innymi osobami, zaangażowanymi w produkcję filmową

Prócz ogólnych zasad stosowanych w umowach (które są spisane wyżej) należy wejść na stronę Krajowej Izby Producentów Audiowizualnych lub klikną tutaj:”wykaz praw i obowiązków ekipy filmowej” lub zajrzeć do książki M.J. Zabłockiego “Organizacja produkcji filmy fabularnego w Polsce”. To opracowanie powinno pomóc przy sporządzaniu umów z poszczególnymi członkami zespołu filmowców. Jeśli śledzisz mojego bloga i FB, nie masz raczej ekipy filmowej do ogarnięcia a jedynie własną video wizytówkę albo jako filmowiec kilka takowych dla swoich klientów. Wspomnieć jednak o umowach z ekipą filmową i o jej strukturze musiałam. Może akurat czyta to następca Stevena Spielberga.

Umowa z aktorem

Wyjątkową umową jest umowa z aktorem pod kątem jego artystycznego wykonania. Przysługują mu inne prawa wykorzystania dzieła czy usługi lub do korzystania z wypracowanego dzieła. Aktor podpisując umowę z producentem o współudział w realizacji utworu audiowizualnego, przenosi na producenta prawa do rozporządzania i korzystania z artystycznego wykonania w ramach tego utworu. Nie jest to jednak robione za darmo. Przykładowo aktor nie może podpisać umowy na wcielenie się w daną rolę, kiedy nie wiadomo nawet ile części filmu lub sezonów serialu powstanie. Umowa z aktorem powinna także zawierać zgodę na wykorzystanie jego wizerunku choć to oczywista oczywistość, lepiej się zabezpieczyć. Jeśli zaś zdjęcia rozłożone są w czasie warto zobowiązać aktora by jego wizerunek był spójny, czyli zakaz ingerowania w wizerunek w dostrzegalnym stopniu. Ponieważ nie można nikogo do tego zmusić, powyższe postanowienia będą wyłącznie podstawą do odszkodowania. Z innych oczekiwań wobec aktora, które warto zawrzeć w umowie należy wymienić: przygotowanie do roli; obowiązek współpracy z reżyserem, obowiązek podporządkowania się jego poleceniom; pozostawanie do dyspozycji przez cały okres dnia zdjęciowego. Należy także przewidzieć konsekwencje niewykonania obowiązków, uwzględniając wprowadzenie kary umownej oraz możliwość wypowiedzenia umowy. Warto też zawrzeć zobowiązanie do nieujawniania informacji na temat szczegółów produkcji. Często wymaga się od aktorów oświadczenia, że nie powierzyli zarządzania swoimi prawami żadnej organizacji zbiorowego zarządu.

Inne rodzaje umów

takich jak umowa koprodukcyjna (przy realizacji większego filmu), umowa o dzieło, umowa o świadczenie usług, umowa o pracę oraz umowa najmu (sprzętu lub lokalu pod plan zdjęciowy), zostały opisane szerzej w książce Igi Bałos Prawo dla filmowców. Większą produkcję filmową warto też ubezpieczyć za pomocą odpowiedniej umowy. Standardowo ubezpieczeniem o odpowiedzialności cywilnej (polisa OC). Warto zwrócić w niej uwagę na określoną w umowie z ubezpieczycielem wartość sumy gwarancyjnej.

Odstąpienie oraz wypowiedzenie umowy

W przypadku odstąpienia skutek jest taki, jak gdyby strony nie zawarły nigdy umowy. Trzeba sobie wszystko zwrócić. Dobrze jest zawrzeć w umowie do kiedy i w jakich konkretnych przypadkach takie odstąpienie od umowy może nastąpić bez żadnych konsekwencji. Wypowiedzenie, w przeciwieństwie do odstąpienia, nie powoduje unicestwienia zobowiązań. Najczęściej można korzystać z tego co już nagrano, ale rezygnuje się z dalszej współpracy. Wystarczy, że jedna strona będzie chciała odstąpić lub wypowiedzieć umowę.

Zadatek a zaliczka

Zaliczka to pieniądze wręczane na zachętę, płacone z góry. W przypadku odstąpienia od umowy, zaliczka powinna być zwrócona. Zadatek jest dawany w celu zabezpieczenia, że druga strona w ogóle wykona umowę. Jeśli tego nie zrobi, zadatek pełni funkcję odszkodowania. Musi być jednak nazwany zadatkiem i wręczony przy zawarciu umowy. Zadatek jest dobry dla filmowców ślubnych i weselnych oraz dla sponsorów na kanale YouTube. Jeśli filmowiec rezygnuje z pary młodej, bo np. dostał lepszą ofertę, para młoda ma prawo zażądać dwukrotność zadatku.

Kary umowne

Warto zabezpieczyć swoje interesy karami umownymi (odstąpieniem od umowy) pod kątem nieterminowego oddania dzieła lub niewykonania poprawek. Dobrze jest przewidzieć takie kary umowne w umowie, by później nie było problemu w kwestii ustalenia wysokości poniesionej szkody. Jest to kwota na wypadek, gdyby druga strona nie dotrzymała warunków umowy (niekoniecznie musi nastąpić jakaś szkoda). Warto wypisać za co i ile się należy. Za opóźnienie w płatnościach należą się odsetki.

Odszkodowanie

żeby kogoś pozwać i dostać odszkodowanie trzeba wszystko udowodnić. Szkoda to uszczerbek w majątku. Odpowiedzialność odszkodowawcza może zależeć od tego, czy ktoś wyrządził niedozwolony czyn np. utracone korzyści lub niewłaściwie wykonał umowę. Trzeba też wykazać związek przyczynowy, czyli udowodnić, że szkoda jest skutkiem określonego działania lub zaniechania. Sprawca nie odpowiada jedynie w przypadku, jeśli do szkody doszło z powodu zaistnienia siły wyższej (dotyczy to np. transportu – przewozu ludzi lub sprzętu, który z jakiegoś powodu nie dojechał). W umowie najlepiej dokładnie opisać zakres odpowiedzialności, co jest podstawą do odszkodowania, a co nie. Warto też przewidzieć sytuacje, w których strony dają sobie prawo do odstąpienia od umowy. Przeważnie chodzi o powody, niepowiązane z zachowaniem drugiej strony umowy. 

Mam nadzieję, że nie rozbolała was głowa od paragrafów 🙂

Poniżej wzory najczęściej potrzebnych umów. W “umowie filmowca ogólnej” pod podpisami końcowymi najdziesz jeszcze kilka informacji co można zawrzeć dodatkowo. Większość z tych punktów omówiłam w powyższym poście. Warto na nie zwrócić uwagę czy nie tyczą się tej konkretnej umowy. Zaś w pliku “pytania do Młodych” znajdują się dodatkowe punkty, które warto ustalić z Państwem Młodym i ewentualnie dopisać w umowie.

Umowa o dzieło filmowca z firmą

Umowa filmowca ogólna

Zgoda na wykorzystanie wizerunku

Umowa filmowca z Parą Młodą

Pytania do Młodych

Część cytowanych fragmentów pochodzi z książki “Prawo dla filmowców” Iga Bałos (polecam również stronę jej autorstwa oraz funpage na FB ) lub nieco nudniej zapisanej ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Zachęcam też do śledzenia aktualności i komunikatów udostępnianych przez Stowarzyszenie Filmowców Polskich – Związek Autorów i Producentów Audiowizualnych (SFP-ZAPA).

Jeśli jesteś bardziej muzykiem niż filmowcem w świecie YT, Vimeo i innych social media polecam Ci stronę Pani Aleksandry Sewerynik, prawniczki i dyrygentki w jednym oraz jej artykuł o coverach

Pod kątem biznesowych porad prawnych polecam też śledzić Kasię Krzywicką oraz Ilonę Przetacznik.

Fot. Kamila Isakiewicz Photo