Wybierz rodzaj montażu i zdynamizuj swój film. Nawet jeśli jest to video wizytówka, film promocyjny na stronę www albo video post na FB, czasem warto poznać zabiegi jakie są stosowane w filmach fabularnych, które oglądasz w kinie. Możesz mówić o mieście, a pokazywać kopiec mrówek – coś w nieoczywisty sposób. Możesz zagrać muzyką, jej tempem, głośnością a nawet i ciszą. Pociąć ujęcia stosując elipsę, poprzestawiać fabułę w sposób nielinearny, zastosować efekt Kuleshova i wiele innych trików. Ominąć zaś montaż “od klamki do klamki” i ten linearny, jeśli to nie wywiad lub moduł twojego kursu online. Warto też wiedzieć kiedy stosować twarde cięcia bez przejść, a kiedy te miękkie gdzie widz się rozpłynie razem z nimi. Jeśli masz już zbudowaną opowieść storytellingową, o której pisałam TUTAJ, nagrane ujęcia to teraz równie mocno i intrygująco możesz podziałać na etapie montażu. Zarówno kompozycją i dynamiką scen jak i efektami.

Poniżej kilkanaście opcji: rodzaj montażu i figury montażowe. Poczytaj. Spróbuj zapisać gdzieś obok, te które mogą pasować do historii o twojej pasji, biznesie. Zapiski przydadzą Ci się w trakcie montażu ,ale też na etapie planowania nagrań.

  • Na pewno nie polecam montażu linearnego (liniowego) ustawionego chronologicznie, używanego najczęściej jako instruktaż, tutorial. Opowiada się w nim historię po kolei, od początku do końca lub na odwrót.
  • Druga opcja montażu, bardziej ciekawa to montaż nielinearny (niechronoligiczny), bardziej skomplikowany i dający do myślenia.
  • Montaż równoległy (cross out) pokazujemy w nim ujęcia z dwóch scen odległych w przestrzeni, ale niekoniecznie w czasie. Typowa scena jak ktoś zmienia zdanie o ukochanym i goni za nim na lotnisko, a druga scena rozgrywa się na lotnisku jak ukochana osoba kupuje już bilet. Powstaje pytanie: czy bohater zdąży?
  • Jest jeszcze montaż synchroniczny, gdzie rozwijane wątki, a jest ich kilka, dzieją się równocześnie.
  • Kolejna opcja to montaż retrospektywny, który polega na pokazaniu sceny z przeszłości.
  • Montaż zdarzeń pokazuje ujęcia np. z jednego pomieszczenia, w tym samym czasie.
  • Montaż przyczynowo – skutkowy jak sama nazwa wskazuje: jest akcja, jest reakcja, broń strzela, w domyśle ktoś upada i umiera.
  • Montaż skojarzeń przez zaciekawienie, sugestie powodujemy, że widz zgaduje, domyśla się jak fabuła się potoczy np. widzimy uciekającą osobę, myślimy: zaraz pojawi się np. policjant. Ktoś trzyma talerz/ kubek w ręce i widzi coś strasznego, na pewno zaraz go upuści i rozbije.
  • Montaż atrakcji przez wzmocnienie znaczenia jednego ujęcia w zestawieniu obok drugiego często nie mającego nic wspólnego z pierwszym, daleko idące skojarzenia. Dobry przykład można znaleźć w filmie “Maria, Królowa Szkotów” gdzie w jednej scenie jedna królowa rodzi syna a na prześcieradle spomiędzy jej nóg jest pełno krwi a w drugim ujęciu druga królowa, która nie chce mieć potomka siedzi na posadce a spomiędzy jej nóg rozściela się dywan czerwonych papierowych kwiatów, które sama ręcznie wykonała.
  • Montaż antytez przez zestawienie kontrastowych scen w celu wzmocnienia elementu. Przykładowo najczęściej pokazuje się zestawienie scen biedy i luksusu.
  • Montaż wewnątrzkadrowy – przejście z planu do plany bez cięcia np. przez zbliżenie (zoom in).
  • Montaż analogiczny to pokazanie dwóch analogicznych historii, które się przez to wzmacniają np. dziecko dorastające w biednej dzielnicy, a drugie w bogatej.
  • Montaż przyspieszony – pokazywanie coraz krótszych ujęć, zagęszczanie akcji np. pościg lub scena, w której ma rozwiązać się zagadka. Często montaż przyspieszony używany jest w horrorach.
  • Retardacja (zawieszenie, pauza) celowe zwolnienie, przegadanie akcji, zbudowanie tym napięcia, by potem czymś zaskoczyć.
  • Montaż „od klamki do klamki” to taki który ma za dużo zbędnych informacji. To pokazywanie wszystkiego po kolei. Nie polecam go. Jeśli nie jest to celowy zabieg, widz może pomyśleć, że traktujemy go jak osobę, która nie umie sama wysnuć wniosków z obrazów, które widzi we fragmentach. Zamiast pokazywać całe wejście do pokoju po kolei, pokaż jak bohater chwyta za tą przysłowiową klamkę, a potem jak już siedzi przy biurku a nie jak do niego idzie, siada, otwiera komputer itd. Cięcie scen dodaje im dynamiki.
  • Elipsa to pominięcie części akcji, której widz powinien się domyślić. Dokładne przeciwieństwo montażu „od klamki do klamki”. Elipsa to po grecku dosłownie “brak”.
  • Hiperbola (przesadnia) trochę matematyczne te nazwy, ale w tym przypadku chodzi o przerysowanie tego, co pokazujesz, co powoduje większy patos, satyrę lub dodaje czemuś uroku. Czasem pokazanie scen bardziej emocjonująco przez powtórzenia.
  • Montaż intelektualny, który pokazuje pojęcia abstrakcyjne za pomocą ujęć np. piękno pokazując kwiat, brzydotę pokazując coś zgniłego.
  • Montaż kreacyjny nadanie sensu ujęciom poprzez zestawienie ich obok siebie. I tu warto wspomnieć o efekcie Kuleshova, który jako radziecki reżyser zrobił eksperyment. Nagrał beznamiętną twarz aktora i zestawił ją z talerzem zupy, ze zmarłą kobieta i z wesołą dziewczynką. Widzowie patrząc na aktora i sceny, z którymi został zestawiony myśleli, że czuje on kolejno: głód, smutek i radość. To doświadczenie pokazuje, że odbiorca nadaje znaczenie widzianym obrazom w zestawieniu z innymi poprzedzającymi go lub następującymi scenami.
  • Montaż surrealistyczny celowo pozbawiony sensu i logiki.
  • Montaż twardy – ujęcia łączone cięciami bez przejść, dynamiczny, rytmiczny, polecany przy „gadających głowach” np. gdy nagrywasz swój kurs onlineowy lub wywiad z kimś.
  • Montaż miękki – ujęcia łączone przejściami, rozmyciami, spokojne, chilloutowe, często romantyczne, pokazujące upływający czas.
  • Jump cut. Mówiąc prosto to przeskoki w akcji jednego ujęcia. Łączenie różnych jego faz nagranych ze statywu, tzw. cięcia skokowe. Wycięcie pewnych dłuższych fragmentów jednego ujęcia a przez to pokazanie całości jakiegoś procesu nieco szybciej. Czasem też powiększenie tego samego kadru na jakiś element.
  • Reverse shot (kontraplan) – stosowany najczęściej w wywiadzie i dialogach. Naprzemienne pokazywanie dwóch ujęć. Pamiętajcie jednak, by takie ujęcia prowadzić po jednej stronie osi między aktorami. Przechodzenie na drugą stronę może wprowadzić widza w błąd kto jest kim.
  • Zarzutka dźwiękowa (J-cut) kiedy to dźwięk z kolejnej sceny słyszymy widząc jeszcze starą lub odwrotnie (L-cut) kiedy to widzimy nową scenę ale dźwięk jest jeszcze ze starej.
  • Long take – bardzo długie ujęcie, czasem nawet cały długi film.
  • Mastershot to ujęcie stanowiące cały film, czasem stosowany w teledyskach. Przykład film Victoria reż. Sebastian Shipper. Trudny do nagrania, czasem wymaga wielu prób.
  • Gradacja to stopniowanie emocji i zdarzeń, odczucie narastającego napięcia.
  • Powtórzenie, czyli pokazanie jeszcze raz tego samego momentu lub ujęcia np. w scenach sportowych, w klipach muzycznych. Refren to powracający co jakiś czas ten sam element, może mieć różne znaczenie.
  • Eufemizm – niepokazywanie wprost drastycznych rzeczy. Delikatny sposób na pokazanie czegoś masakrycznego np. lalka w lesie sugerująca morderstwo dziecka.
  • Synekdocha ukazanie elementu poprzez jego fragment np. poranna toaleta przez pokazanie samego mycia zębów.
  • Metonimia zmienne ujęcie w celu uniknięcia dosłowności np. dramatyzmu akcji przez pokazanie innej części tej akcji. Przykładowo przerażonej matki, która patrzy w stronę gdzie jej syn walczy.
  • Metafora – przenośnia zwykle spoza akcji dramatycznej. Przykładowo dziecko biegnie wprost pod koła samochodu, a następna scena ukazuje spadającego misia lub rozbijającą się szklankę.

Źródło: Polskiego Stowarzyszenia Montażystów http://www.psm.org.pl/ oraz Edukacja filmowa http://edukacjafilmowa.pl/abc-filmu/