Jak filmować legalnie, żeby nie mieć kłopotów? W których miejscach, kogo pytać o zgodę, gdzie napisać odpowiednie pisma, co może być w tle na twoim filmie a czego lepiej unikać. Wieżę Eiffle’a można filmować tylko za dnia… Pieniądze, świątynie, loga firm? Tak ale… Zapraszam do artykułu jeśli chcesz wiedzieć więcej.

Filmować legalnie możesz prawie zawsze, ale publikować już nie koniecznie

Zgoda na naruszenie dóbr osobistych. Jeśli nagrywasz tzw. setkę, czyli krótkie oświadczenie do kamery albo inny krótki fragment materiału, warto poprosić tego, który użycza wam wizerunku, by wygłosił stosowną formułkę do kamery. Treść zgody powinna przedstawić zakres oraz formę publikacji danych informacji. Niestety zgodę na naruszenie dóbr osobistych zawsze można odwołać! Dóbr osobistych nie można sprzedać.

Kolejne pytanie w tej kwestii: czy można nagrać jak strażnik miejski bądź policjant zachowują się niestosownie? Z jednej strony to naruszenie jego dóbr osobistych, ale uznaje się, że ważniejszy w takim przypadku jest interes społeczny. Niestety w przepisach nie jest to jasno sprecyzowane.

Czy można filmować legalnie loga, pieniądze, dzieła sztuki lub używać w swoim filmie fragmentów innych filmów?

1. Plakat, muzyka lub fragment programu tv w tle. Tłumacząc Art 29 PrAut, chodzi o to, że nie trzeba załatwiać pozwoleń na wykorzystanie utworu, jeśli znajdzie się on przypadkowo w kadrze.
2. Pieniądze – aby mieć je w swoim filmie (o ile będzie on komercyjnie wykorzystany) należy wystosować pismo do Narodowego Banku Polskiego (z dokładnym opisem, jak “wizerunek” pieniądza będzie wykorzystany i na jakich nośnikach będzie umieszczony projekt oraz dla kogo będzie on realizowany) i używać ich według dobrych praktyk. Co znaczy, że nie można ich niszczyć w żaden sposób oraz wykorzystywać w celu reklamy alkoholu i innych używek.

1. Filmy odtwarzane na uroczystościach – czyli utwory odtwarzane podczas ceremonii religijnych lub oficjalnych uroczystości organizowanych przez władze publiczne, jeśli nie łączy się z tym osiąganie pośrednio lub bezpośrednio korzyści majątkowej (Art. 31 ust. 1 PrAut.)
2. Włączona telewizja na siłowni – jeśli w miejscu ogólnie dostępnym jest odtwarzany konkretny film, jego właściciel narusza prawo, ale jeśli jest to włączony program telewizji to w.g. Art. 24 ust. 2 PrAut. w ramach dozwolonego użytku, ci którzy mają odbiornik telewizyjny, mogą odbierać nadawane utwory nawet, jeśli urządzenie znajduje się w miejscu ogólnie dostępnym. I tutaj odsyłam do słynnej sprawy ZAiKS’u, który przegrał sprawę z fryzjerem, w którego zakładzie włączone było radio.
3. Wystawy w muzeach – na filmowanie eksponatów z takiej wystawy nie potrzeba mieć zgody, warunkiem jednak jest publiczna dostępność takiej wystawy lub sprzedaży dzieł (Arr. 33 PrAut.)
4. Film z innych filmów – jeśli tworzysz film z fragmentów innych filmów konieczna jest zgoda uprawnionego z tytułu autorskich praw majątkowych. Chyba, że zachowujesz tu zasadę cytatu opisaną powyżej.
5. Film o takim samym tytule – w większości przypadków tytuły nie podlegają żadnej ochronie, choć niektóre są chronione prawem autorskim. Zazwyczaj są to tytuły, w których użyto słowo wymyślone zostało prze twórców. Jeśli chcesz zastrzec swój tytuł (o ile nie jest zbyt uniwersalny), możesz zastrzec go jako znak towarowy.

Które budynki można filmować legalnie?

Budynki – w ramach dozwolonego użytku mieści się również tzw. prawo panoramy. Pozwala ono na filmowanie utworów wystawionych na stałe na ogólnie dostępnych drogach, ulicach, placach lub ogrodach (Art. 33 pkt 1 PrAut.) np.

• Budynki i pomniki, które jako takie nie posiadają wizerunku. Można je rozpowszechniać, ale nie do samego użytku, czyli nie można tworzyć ich kopii.
• Wieża Eiffle’a jest ciekawym przykładem. Prawa autorskie majątkowe już do niej wygasły, ale… nie do jej nowoczesnej illuminacji, która jest uruchamiana po zmroku. Zatem można ją fotografować i filmować jedynie za dnia.

• Obiekty militarne. Edit: dzięki wejściu w życie ustawy z 29 stycznia 1999 roku o ochronie informacji niejawnych za fotografowanie, filmowanie czy szkicowanie obiektów wojskowych nie grozi już żadna sankcja. Przed tym rokiem obowiązywała ustawa o ochronie tajemnicy państwowej i służbowej oraz odpowiednie zarządzenie MON w sprawie określenia wzoru i sposobu oznakowania obiektów, których uwiecznianie bez zezwolenia było zabronione ze względu na ochronę tajemnicy państwowej. Osobiście za każdym razem, jeśli mamy w planach większą produkcję filmową, która będzie bardziej rozpowszechniana niż w kręgach prywatnych, zawsze pytam o zgodę na nagrania. Być może teren wojskowy jest aktualnie w prywatnych rękach albo jakaś jego część. W 99% przypadków może nam się udać, ale jak trafimy na tzw. „szeryfa” to możemy wiele stracić. Nie tylko pieniędzy pod kątem odszkodowania, ale dobrego imienia swojej marki a to już trudniej odbudować.
• Galerie. Warto poprosić o stosowne pozwolenie, by w nich nagrywać. Przykładowo, gdy nagrywałam film w pobliżu jednej z galerii, wcześniej drogą e-mailową zadbałam o zgodę na filmowanie jej fragmentów z zewnątrz. Z nagrywaniem wewnątrz takiej galerii trzeba uważać, by nie pokazywać nazw firm na witrynach sklepowych.

• Świątynie. Jeśli chcesz nagrywać fragmenty filmu w świątyniach chrześcijańskich, klasztorze, synagodze czy meczecie, powinieneś postarać się o zgodę od biskupa lub arcybiskupa, przeora lub opata, u władz miejscowej gminy żydowskiej lub gminy muzułmańskiej. Dobrze jest też porozumieć się z kimś kto czuwa nad daną uroczystością, czyli np. z proboszczem. Jeśli zdarza ci się nagrywać w świątyniach dobrze by było gdybyś skończył w tym celu odpowiedni kurs i uzyskał odpowiednie uprawnienia. Osobiście czuję się z nimi bezpieczniej, choć jako takie niewiele mnie nauczyły, jeśli chodzi o obsługę techniczną uroczystości na terenie kościoła.
• Gdy chcesz nagrać czyjeś mieszkanie – zapytaj po prostu o zgodę właściciela.

Jak filmować legalnie w terenie?

1. Teren – jeśli jest cudzą własnością, trzeba uszanować zasady tam panujące (widoczne na oznaczeniach albo zawarte w regulaminie obiektu). Często właściciele posiadają także uprawnienia do zarządzania terenami bezpośrednio przylegającymi. I tu również warto poprosić wcześniej o zgodę. Na stronie Film Commission Poland można znaleźć wiele lokalizacji pod kątem dostępności do wykorzystania w filmie. Często właścicielem danego terenu może być Skarb Państwa, wtedy należy wystosować pismo do Ministerstwa Skarbu Państwa. Kolejnymi podmiotami zarządzającymi interesującymi lokacjami są jednostki samorządu terytorialnego, czyli gminy, powiaty i województwa. W tym przypadku należy zwrócić się po zgodę do odpowiedniego kierownika, dyrektora czy konkretnego zarządcy.
2. Drogi – w przypadku dróg publicznych też trzeba mieć pozwolenie i zapłacić. Nagranie materiału filmowego może dezorganizować ruch drogowy i bez przedsięwzięcia odpowiednich środków zagrażać bezpieczeństwu. Może także zostać uszkodzona nawierzchnia. Zgoda dotyczy też zajęcia pasa drogowego lub wykorzystania drogi w sposób szczególny. Filmowanie z ręki jadąc autem nie zajmuje pasa drogowego, jeśli jednak organizujesz cały plan filmowy ze dużą ilością sprzętu niestety już nieco dezorganizujesz ruch. W definicji pasa drogowego mieści się prócz jezdni pobocze, chodnik ciąg pieszy, rów i pas zieleni. Trzeba dobrze opisać jakie się ma plany. Wniosek może być rozpatrywany nawet do dwóch miesięcy. Wzór pism należy szukać na odpowiednich stronach: Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad (jeśli chodzi o drogi krajowe), poszczególnych urzędów marszałkowskich (gdy mówimy o drogach wojewódzkich) oraz jednostek samorządu terytorialnego (jeśli chodzi o drogi powiatowe i gminne).
3. Parki i tereny leśne– filmowanie ich także wymaga pozwolenia. Jeśli mówimy o terenach leśnych i parkach w miastach, zgody należy szukać w urzędach, które stanowią zarząd zieleni miejskiej lub wydział ochrony środowiska. Jeśli zaś mówimy o scenach w lesie, o stosowne zezwolenie należy starać się w danym nadleśnictwie. By nagrywać w parku narodowym lub rezerwacie potrzeba na to zgody dyrektora tych terenów. O zgodę trzeba się również postarać, jeśli myślimy o nagrywaniu nad jeziorami i innymi zbiornikami wodnymi oraz nad zaporami. Informacji należy zasięgnąć wtedy u Krajowym Zarządzie Gospodarki Wodnej. O nagrywaniu dronem i zgodach na to pisałam w artykule TUTAJ.
4. Miejsca publiczne ogólnodostępne – na nagrywanie w większości z nich nie będzie potrzebna zgoda, ale… należy ją uzyskać, jeśli w grę wchodzą obiekty użyteczności publicznej, takie jak: sądy, zakłady karne, szpitale, przychodnie, uniwersytety, szkoły, muzea, urzędy pocztowe, środki komunikacji miejskiej czy dworce kolejowe. Co do tych ostatnich wciąż trwają spory. Chodzi o to by było bezpiecznie, za co odpowiedzialna jest spółka Polskie Koleje Państwowe.

Niektóre fragmenty pochodzą z książki Igi Bałos “Prawi dla filmowców”. Jest też kilka fragmentów z ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Warto też  śledzić aktualności na stronie Stowarzyszenia Filmowców Polskich – Związek Autorów i Producentów Audiowizualnych (SFP-ZAPA).

Jeśli jesteś bardziej muzykiem niż filmowcem polecam Ci stronę Pani Aleksandry Sewerynik, prawniczki i dyrygentki w jednym oraz jej artykuł o coverach.

Jeśli chcesz poznać więcej informacji o tym jak filmować legalnie i poznać kilka podstawowych definicji, zapraszam do artykułu TUTAJ.

Potrzebujesz wzorów umów i wszystkich rzeczy, które powinieneś w nich zawrzeć zajrzyj do artykułu TUTAJ.

Zaś jeśli jesteś stałym użytkownikiem YouTuba lub Vimeo koniecznie przeczytaj TEN artykuł i bądź na bieżąco co można a czego lepiej unikać we współpracy z tymi portalami.

Fot. Kamila Isakiewicz Photo